مسئولیت‌پذیری یکی از خصلت‌های رفتاری مثبت در بزرگسالان شناخته شده است ولی برای داشتن فرزند مسئولیت‌پذیر که هنگامی‌که پا به دوران میانسالی گذاشت بتواند مسئولیت خود و زندگیش را بپذیرد، چنین خصلتی را باید از همان دوران کودکی به او باید آموزش داد. داشتن کودک مسئول‌پذیرکه بتواند لباس خود را بپوشد و از عروسک‌های خود مراقبت کند، از آرزوهای هر والدین است. از این رو، در این مقاله مهدکودک نارسیس، به موضوع راهنمای مهم برای افزایش مسئولیت‌پذیری در کودکان پرداختیم:
آموزش مسئولیت‌پذیری به کودکان پنج تا هشت ساله
کودکان پیش دبستانی، توانایی لازم برای درک نقش خود در خانواده را ندارند و آماده کمک به کارهای خانه یا انجام کارهای روزمره خود نیستند. اما آنها می‌خواهند مهم باشند و به طریقی بتوانند ابراز وجود کنند.
کودک شش ساله در مقایسه با کودک کم سن و سال خود، ممکن است نسبت به دنیای پیرامون خود شناخت داشته باشد، اما هنوز نقش خود را در خانواده یا جامعه به طور کامل درک نکرده است. با این حال، می‌تواند بیشتر کارهای خانه به طور مستقل انجام دهد و انتظار داشته باشید که آنها برخی از وظایف را بدون نظارت و تذکر شما انجام دهند.
کودکان هشت ساله به طور کامل می‌توانند وظایف مختلف خود را انجام دهند و درک می‌کنند که چگونه برخی از کارهای خانه، مانند جمع آوری زباله حتی در خارج از خانه یا در طبیعت، می‌تواند برای جامعه مفید باشد. با این حال، به خاطر داشته باشید که اکثر کودکان انگیزه درونی برای مسئولیت پذیری ندارند. بنابراین، ممکن است هنوز به یادآوری‌های گاه به گاه نیاز داشته باشند. در این مرحله، بهتر است بیش از حد توان کودک مسئولیت ندهید، از آنها بخواهید که کارهای کمتری انجام دهند اما مطمئن شوید که آنها را به درستی انجام می‌دهند.
روش‌های آموزش مسئولیت‌پذیری به کودکان
به فرزندتان وظایف متناسب با سن او را بدهید
کارهایی که خیلی سخت هستند می‌توانند کودک را تحت فشار قرار دهد. درخواست از آنها برای” تمیز کردن اتاق” ممکن است آنها را بترساند؛ اما قرار دادن” کفش‌های خود در قفسه کفش ” کاری است که کودک به آسانی از پس آن برمی‌آید، و شما را شگفت‌زده خواهد کرد که چگونه کودک برای انجام کارهای ساده احساس غرور و اعتماد به نفس خواهد کرد.
اما دانش آموز دبیرستانی می‌تواند هر روز تخت خود را مرتب کند، ظرف‌های کثیف را در سینک قرار دهد یا آشپزخانه را جارو کند. اگر از آنها سوالاتی مانند ” آیا همه چیزهایی که برای فردا نیاز دارید را در کوله پشتی خود دارید ؟ و ” آیا شما وسایل لازم برای کلاس شنای امروز بعد از ظهر را در کوله‌پشتی خود دارید ؟ ” آنها یاد خواهند گرفت که از قبل برنامه‌ریزی کنند.
یک الگوی خوب باشید
بهترین و شاید سخت‌ترین راه برای ایجاد حس مسئولیت در کودک این است که الگوی خوبی برای آنها باشید. ماشین خود را در محل تعیین شده خود پارک کنید، مجلات خود را در سرجای خود بگذارید، لباس‌های خود را روی مبل پخش نکنید. وقتی کارهای کوچک را به فرزندتان واگذار می‌کنید، حداقل برای مدتی به او نشان دهید که دقیقا چگونه این کار را انجام دهد. به عنوان مثال برای چیدن سفره غذا به کودک خود، نحوه اجرای کار را نشان دهید. کودک با این کار متوجه می‌شود با صرف کمی وقت، به آسانی این کار تمام می‌شود، امکان دارد کودک از انجام آن شانه خالی نکند.
اولویت‌ها را تعیین کنید
در حالی که کودک کوچک احتمالا می‌داند که کار معمولا قبل از بازی در این سن انجام می‌شود، هنوز هم باید این قانون اساسی را تقویت و ایجاد کنید. وقتی می‌گویید: “ما قطعا به پارک خواهیم رفت! اما اول، ما باید میز ناهار را تمیز کنیم، مطمئن شوید که فرزندتان نظر شما را درک می‌کند یا من هم ميخوام برم شنا کنم، اما ميدوني که بايد آشپزخونه رو بعد از ناهار تميز کنيم.”در حین توضیح این وظایف، لحن دوستانه داشته باشید و اعتراف کنید که شما نیز ترجیح می‌دهید سرگرم شوید، بنابراین فرزندتان درک می‌کند که نمی‌خواهید سرگرمی او را خراب کنید، اما انتظار دارید مسئولیت‌پذیر رفتار کنند.
آیا درباره جشنواره‌های برداشت می‌دانید که در آن کل روستا به یک خانواده کمک می‌کند تا محصولات خود را برداشت کنند و سپس با هم جشن بگیرند ؟ به همین ترتیب، وقتی وظایف به سرگرمی و فعالیت‌های گروهی تبدیل می‌شوند، از انجام آنها بیشتر لذت می‌بریم. فرزند شما از گذراندن وقت با شما خوشحال خواهد شد و بیرون آوردن لباس از لباسشویی را یک کار سخت نخواهد دید. برای آنها بیرون آوردن لباس‌های گرم و قرار دادن آنها در سبد یک فعالیت سرگرم کننده است.
از انتقاد احتناب کنید
وقتی فرزند شما بارها و بارها کاری را که از او انتظار می‌رود انجام نمی‌دهد، حفظ آرامش خود می‌تواند بسیار دشوار باشد. بهتر است در چنین مواقعی عصبانی نشوید. در عوض، سعی کنید نظر خود را با طنز بیان کنید. کودکان پیش دبستانی عاشق بازی هستند پس از این موضوع به نفع خود بهره ببرید.
برای مثال اگر کودک فنجان کثیف خود را روی میز می‌گذارد، به جای سرزنش کردن، کمی صبر کنید و سپس یک جوراب تمیز بردارید و بگویید، “خوب، بیایید وانمود کنیم که این فنجان از صبحانه باقی مانده است. با آن چه کنیم؟ ما می‌توانیم آن را روی سر خود قرار دهیم! فکر خوبي بود، درسته؟ نه! نه، ما مي تونيم اونو توي سينک آشپزخونه بذاريم. کودک نه تنها ازاین بازی لذت خواهد برد، بلکه یاد خواهد گرفت که راه‌حل‌های احتمالی را مقایسه و بررسی کند.
یک روال و روتین کار ایجاد کنید
شروع روال کاری از سنین پایین، اموزش مسئولیت را به کودک پیش دبستانی آسان تر کند. به آنها بیاموزید که پس از حمام، لباس‌های کثیف خود را در سبد تعیین شده خود قرار دهند و اسباب‌بازی‌های خاص خود پس از تمام شدن بازی، جمع‌آوری کنند. آنها کم کم درک خواهند کرد که کارهای خانه بخشی از زندگی روزمره خود به حساب آورند.
از تکنیک “قاعده مادربزرگ” استفاده کنید
برای تقویت حس مسئولیت‌پذیری در کودکان پیش دبستانی، از آنچه به عنوان “قاعده مادربزرگ” شناخته می‌شود استفاده کنید.”این قانون توضیح می‌دهد که خانه شما قوانینی دارد که همه باید از آنها پیروی کنند. بنابراین به جای صدور اولتیماتوم‌هایی مانند ” اگر این کار را نکنید، نمی‌توانید… از این قانون استفاده کنید. قانون مادربزرگ می‌گوید: “وقتی کارهایی را که باید انجام دهید انجام دادید، می‌توانید کارهایی را که می‌خواهید انجام دهید.”
به عنوان مثال، اگر فرزند شما می‌گوید، “من می‌خواهم در حیاط پشتی بیرون بازی کنم”، با این پاسخ دهید: “وقتی پازل‌های خود را تمام کردید، می‌توانید بیرون بروید و بازی کنید. با این حال، با گفتن این که” اگر اسباب بازی‌های خود را تمیز کنید، من به شما یک میان وعده می‌دهم “یا” اگر تکالیف خود را تمام کنید، شما را به سینما می‌برم “، شما اساسا به آنها رشوه می‌دهید تا کاری را انجام دهند که باید به عنوان وظایف عادی در نظر گرفته شود، که ممکن است آنها را به این باور برساند که می‌توانند بدون تشویقی زندگی کنند و سازماندهی اسباب بازی‌های خود یا تکمیل وظایف خود را نادیده بگیرند.
اعتماد به نفس فرزندتان را با تشویق تقویت کنید
تقویت مثبت به فرزندتان می‌آموزد که تلاش‌های او دیده می‌شود و مهم است. نمونه‌های خاصی از رفتار خوب آنها را توصیف کنید. به عنوان مثال، به جای گفتن “کار خوب”، بگویید “غذای گربه را کاملا در کاسه ریختید.”در صورت لزوم، در ادامه به کودک خود بگویید که کار آن ها به خانواده چه کمکی کرده است. برای مثال، بگویید “حالا که میز را مرتب کرده‌اید، همه ما می‌توانیم با هم بنشینیم و غذا بخوریم.
