صحبت با کودکان درباره موضوعات دشوار، مثل بیماری، مرگ، اختلافات خانوادگی یا خبرهای ترسناک، یکی از چالشهای همیشگی والدین و مربیان مهدکودک است. کودکان همیشه کنجکاو هستند و با مشاهده جهان اطراف خود، سوالات زیادی میپرسند. نحوه پاسخدهی صحیح میتواند باعث رشد عاطفی، حس امنیت و اعتماد به نفس آنها شود و مهارتهای اجتماعی و هیجانیشان را تقویت کند. در ادامه، راهکارهایی ساده و کاربردی ارائه شده است که میتواند والدین و مربیان را در این مسیر همراهی کند.
شناخت توانایی کودک برای درک موضوعات پیچیده
هر کودک بسته به سن و تجربههایش، درک متفاوتی از دنیا دارد. یک کودک سه تا پنج ساله ممکن است مرگ یا جدایی را به شکل ملموس و ساده بفهمد، اما کودکان بزرگتر میتوانند مفاهیم انتزاعیتر را درک کنند.
- قبل از شروع گفتگو، رفتار کودک را مشاهده کنید و میزان اضطراب یا سردرگمی او را بسنجید.
- اطلاعات را به شکل ساده و قابل فهم ارائه دهید، بدون اینکه تلاش کنید همه جزئیات را یکجا بیان کنید.
- کودک را وادار به پاسخ سریع نکنید و فرصت بدهید سوالات خود را در زمانهای مختلف مطرح کند.
شنیدن واقعی، بدون قضاوت
کودکان نیاز دارند که احساساتشان شنیده شود. شنیدن فعال به معنای توجه کامل به حرف کودک، بدون قطع کردن یا تصحیح فوری اوست. جملاتی مانند «میفهمم که این موضوع تو را نگران کرده» یا «میخواهم درباره احساست با من حرف بزنی» حس امنیت و اعتماد ایجاد میکند.
اجازه دهید کودک احساساتش را بیان کند، حتی اگر سوالهایش تکراری یا ساده باشند. زبان بدن و چهره والد یا مربی آرام و حمایتکننده باشد تا کودک احساس کند شنیده میشود.
پاسخهای صادقانه، اما ساده
صداقت مهم است، اما توضیحات باید به زبان کودکانه و قابل فهم باشد. توضیح بیش از حد یا پنهانکاری میتواند باعث سردرگمی شود.
برای مثال:
سوال: «چرا پدربزرگ فوت کرده؟»
پاسخ: «بدن او دیگر کار نمیکند و ما نمیتوانیم او را ببینیم، اما خاطراتش همیشه با ماست.»
لازم نیست همه جزئیات پزشکی یا فلسفی را توضیح دهید؛ کودک کمکم با زمان و تجربه، مفاهیم پیچیدهتر را درک خواهد کرد.
استفاده از داستان و بازی
داستانها و بازیها ابزارهای بسیار کارآمدی برای توضیح مسائل حساس هستند. کودک میتواند موقعیتها و احساسات مختلف را تجربه کند بدون اینکه دچار اضطراب شود. داستانهایی بسازید که شخصیتها با مشکلات مشابه مواجه شوند و راهحل پیدا کنند. بازیهای نقشآفرینی به کودک کمک میکند مهارت مواجهه با موقعیتهای دشوار را تمرین کند.
استفاده از عروسکها، تصاویر یا کاردستی، مفاهیم را ملموستر میکند و کودک راحتتر آنها را میپذیرد.
کمک به مدیریت ترس و اضطراب
برخی مسائل میتوانند ترس و نگرانی کودک را افزایش دهند. حضور آرام والد یا مربی و ارائه حمایت روانی ضروری است. آموزش ساده برای کنترل اضطراب، مانند نفس عمیق و آرام، به کودک کمک میکند احساساتش را مدیریت کند.
با گفتوگوی آرام و حضوری امن، کودک حس حمایت و آرامش پیدا میکند. به کودک اجازه دهید احساساتش را بیان کند و بدانید این احساسات طبیعی است.
گفتگوهای کوتاه و مرحلهای
گفتگو درباره مسائل حساس و دشوار نباید طولانی باشد. تقسیم آن به بخشهای کوتاه و مرحلهای باعث میشود کودک فرصت پردازش داشته باشد.
- جلسات کوتاه و مکرر بهتر از یک جلسه طولانی است.
- سوالات باز مانند «بعد از صحبت قبلی چه احساسی داری؟» به کودک کمک میکند تا افکار و احساسات خود را بیان کند.
- فعالیتهای آرامشبخش مانند نقاشی، بازی یا ورزشهای ساده به کودک کمک میکند احساسات منفی را مدیریت کند.
هماهنگی والدین و مربیان مهدکودک
هماهنگی بین خانه و مهدکودک برای کودک بسیار مهم است. اگر مربیان و والدین از زبان و رویکرد مشابه استفاده کنند، کودک مفاهیم را بهتر درک میکند و اعتماد به نفس بیشتری پیدا میکند.
- جلسات کوتاه بین مربیان و والدین برای هماهنگی روشهای صحبت با کودک برگزار کنید.
- نکات مهم را میتوان در یک دفترچه ساده ثبت کرد تا والدین و مربیان بتوانند به آن مراجعه کنند.
- پیشرفت کودک و واکنشهای او را به صورت دورهای بررسی و ثبت کنید.
در مهدکودک و پیشدبستانی نارسیس در گیشا، مربیان و والدین با همکاری یکدیگر، روشهای گفتگو درباره موضوعات حساس را به شکلی هماهنگ به کار میگیرند تا کودکان در محیطی امن و حمایتکننده بتوانند احساسات خود را بیان کنند و اعتماد به نفس لازم برای مواجهه با مسائل دشوار را پیدا کنند.
نمونه موقعیتهای واقعی و روشهای واکنش
۱. بیماری در خانواده
وقتی یکی از اعضای خانواده بیمار میشود، کودکان ممکن است احساس نگرانی، ترس یا حتی گناه کنند.
- گفتگو: توضیح دهید که بیماری بخشی طبیعی از زندگی است و همه گاهی مریض میشوند.
- حمایت عاطفی: احساسات کودک را بپذیرید و به او اطمینان دهید که در امنیت است.
- نقش کودک: با کارهای ساده مثل آوردن آب یا گل، حس مفید بودن را تجربه کند.
۲. اخبار ترسناک از رسانهها
اخبار منفی ممکن است کودک را مضطرب کنند.
- کنترل محتوا: قبل از اجازه مشاهده، محتوا را بررسی کنید.
- توضیح ساده: «خبر درباره یک حادثه بود، اما افراد زیادی کمک کردند و الان همه امن هستند.»
- فعالیت جانبی: بازی، نقاشی یا گفتگو درباره احساسات کودک برای کاهش اضطراب
۳. اختلافات خانوادگی یا جدایی
کودکان نگران از دست دادن محبت یا امنیت هستند.
- توضیح ساده: «گاهی بزرگترها با هم اختلاف دارند اما هنوز همه شما را دوست دارند.»
- بیان احساسات: کودک را تشویق کنید ناراحتی یا عصبانیت خود را بیان کند.
- فعالیت حمایتی: نقاشی یا بازیهای مشترک با والدین یا مربیان، حس تعلق و آرامش ایجاد میکند.
۴. مرگ حیوان خانگی
فقدان حیوان خانگی میتواند اولین تجربه واقعی کودک با مرگ باشد.
- جملات ساده و ملموس استفاده کنید: «حیوان دیگر نمیتواند بازی کند، اما میتوانیم خاطراتش را نگه داریم.»
- بیان احساسات: کودک را تشویق کنید با کلمات، نقاشی یا بازی غم خود را بیان کند.
- خاطرات مثبت: مرور خاطرات خوشایند حیوان، تجربه فقدان را قابل هضمتر میکند.
۵. تغییرات محیطی یا مدرسه
تعویض مهدکودک، مدرسه یا محل زندگی میتواند کودک را مضطرب کند.
- آمادگی قبلی: قبل از تغییر، به کودک درباره محیط جدید و فعالیتها توضیح دهید.
- بازدید و آشنایی: امکان بازدید از محیط جدید یا ملاقات با مربیان جدید باعث کاهش اضطراب میشود.
- پشتیبانی مستمر: حضور والد یا مربی در روزهای ابتدایی تغییر، حس امنیت را تقویت میکند.
جمعبندی
گفتگو با کودکان درباره مسائل حساس، فرصتی برای رشد عاطفی و اجتماعی آنهاست. با شناخت سطح درک کودک، شنیدن فعال، ارائه پاسخ ساده و صادقانه، استفاده از داستان و بازی، مدیریت اضطراب، ایجاد روتین، هماهنگی والدین و مربیان و ارائه مثالهای ملموس از زندگی روزمره میتوان محیطی امن و حمایتکننده ایجاد کرد.
کودکان با تجربه چنین گفتگوهایی یاد میگیرند که احساساتشان مهم است، میتوانند سوال کنند و در مواجهه با موقعیتهای دشوار اعتماد به نفس پیدا کنند. استمرار والدین و مربیان پایهای محکم برای رشد اجتماعی، هیجانی و خودانگیختگی کودک ایجاد میکند و حس امنیت و آرامش در محیط مهدکودک را تقویت میکند.
همچنین بخوانید: چگونه با کودکان حساس و زودرنج رفتار کنیم؟
