تغذیه کودکان از دغدغههای مهم هر پدر و مادر است، زیرا رشد ذهنی و مغزی، ماهیچهها و استخوانهای کودکان تا سن ۵ سالگی به سرعت رخ میدهد، باتوجه به ظرفیت معده کودکان ۱ تا ۵ سال، بسته به نیازهای غذایی، تغذیه و همچنین رشد و نمو، تحتتأثیر میزان فعالیت آنها است، در این مقاله از وب سایت مهدکودک نارسیس به موضوع تغذیه کودکان و رفع مشکلات غذایی آنها میپردازیم:
والدین باید یک الگوی غذایی منظم برای کودک خود انتخاب کنند تا کودکان خردسال از سنین پایین با روش انتخاب غذاهای سالم آشنا شوند.
رژیم غذایی مناسب، عامل مهمی در پیشگیری از مشکلات جسمی و سلامتی در کودکان بین سن ۱ تا ۵ سال است و رژیم غذایی ناسالم کودکان را در آینده دچار مشکلاتی از جمله چاقی، کاهش و تأخیر در رشد، کمبود آهن، کمبود مواد مغذی خاص، پوسیدگی دندان میکند.
کودکان باید به طور منظم غذا بخورند و توصیه میشود حداقل هر ۳ ساعت به آنها چیزی برای خوردن پیشنهاد شود.
مهم است که زمان مصرف میانوعده را به گونهای سازماندهی و برنامهریزی کنید تا کودک فرصتی برای خوردن و آشامیدن داشته باشد.
زمان میانوعده سالم، فرصتی عالی برای کودکان فراهم میکند تا بهداشت شخصی خود را با شستن دستها قبل از خوردن و نوشیدن رعایت کنند.
کودکان از تماشای رفتار اطرافیان خود الگو میگیرند، بنابراین والدین و اطرافیان الگوهای مهمی برای کودکان در این سن محسوب میشوند. تغذیه سالم در خانواده برای همه بهویژه کودکان خردسال کمک میکند تا عادات غذایی خوبی در آینده داشته باشند.
همچنین وقتی بچهها کنار هم مینشینند تا غذا بخورند، فرصت عالی برای آنها فراهم میشود تا مهارتها و رفتارهای اجتماعی مربوط به خوردن و آشامیدن را بیاموزند، این عملکرد باعث میشود تا مهارتهای اجتماعی کودکان توسعه پیدا کند.
بهعنوانمثال گپزدن با سایر کودکان و بزرگسالان، ایجاد رفتارهای خوب در سفره، ارائه و بهاشتراکگذاری غذا، یادگیری احترامگذاشتن به دیگران، فرصت دهید غذاهای قشر مختلف را تست کنند.
تغذیه لازم برای رشد کودکان سن ۱ تا ۵ سال
با توجه به اهمیت تغذیه کودکان در سنین پایین و رشد بالای جسمی آنها نیاز است در مورد آنچه کودکان در وعدههای غذایی صبحانه، نهار و شام حساسیت خرج کرد.
تحقیقات ثابت کرده است، کودکانی که از تغذیه سالم برخوردار هستند در مقایسه با سایر کودکان مشابه در اجرای امور و کارهای روزانه خود نتیجه بهتری دارند.
لیست موادغذایی ضروری که باید در برنامه غذایی کودکان گنجانده شوند در زیر آمده است:
| گروههای غذایی | راهنمایی برای کودکان ۱ تا ۵ ساله | علت مصرف |
| انواع نان، سیب زمینی و سایر غلات | هر وعدهغذایی و بیشتر میانوعدهها باید شامل یک بخش یا بخشهایی از غذای این گروه باشد. آشنایی زودهنگام کودک با غذاهای غلات سبوسدار به آنها کمک میکند تا غذاهای این گروه را بهعنوان بخش منظمی از رژیم غذایی خود بپذیرد. غلات غنی شده با فیبر (یعنی غلات صبحانه با سبوس اضافه شده) نباید به کودکان زیر ۲ سال ارائه شود. | غذاهای نشاستهای مثل نان انرژی ضروری برای کودک را تامین میکنند و منبع مهم بسیاری از ویتامینها، مواد معدنی و فیبر هستند. اساسا، انرژی از غذاهای حاوی کربوهیدرات و چربی به دست میآید. مقدار دقیق انرژی موردنیاز برای هر کودک به سن، اندازه، جنسیت، سرعت رشد و سطح فعالیت آنها نیز بستگی دارد. کودک را به خوردن این غذاها تشویق کنید تا اشتهای آنها برطرف شود. نان سبوسدار و غلات سبوسدار (بیسکویت گندمی، فرنی، پاستا و برنج) باید برای تشویق کودک و لذتبردن از آنها بهعنوان بخشی از رژیم غذایی متنوع ارائه شوند. کودک خردسال معده کوچکی دارد و غذاهای زیاد دارای فیبر افزوده؛ مانند غلات صبحانه غنی شده با فیبر (از نوع سبوسدار) میتواند جایگزین غذاهای غنی از انرژی مورد نیاز برای رشد شود. البته غلات تخمیر نشده در جذب مواد معدنی ضروری مانند کلسیم و آهن اختلال ایجاد میکند. |
| میوهها و سبزیجات | انواع سبزیجات و میوه جزء میانوعده و وعدههای غذایی باید قرار بگیرد.کودک ممکن است سبزیجات خام (مانند خیار، گوجهفرنگی، هویج) را ترجیح دهد. اگر بهصورت تکهتکه شده سرو شوند (مثلاً قطعات سیب خرد شده) خوردن آنها را برای کودک راحتتر میکند. | میوهها، سبزیجات و سالادها منابع غنی ویتامینها، مواد معدنی هستند که از کودک در برابر بیماری محافظت میکنند. آنها همچنین ترکیبی عالی از فیبر را برای کمک به جلوگیری از یبوست در کودک خردسال فراهم میکنند. ارائه این غذاهای رنگارنگ با طعمها و بافتهای متنوع، علاقه کودک را به میوهها و سبزیجات تحریک میکند و کام آنها را به چالش میکشد. ارائه میوهها و سبزیجات خام خرد شده در ابتدای غذا، زمانی که کودک در گرسنگی به سر میبرد و منتظر غذای خود است، راهی عالی برای ترغیب آنها به خوردن غذاهای بیشتر از این گروه است. برخی از ویتامینها و مواد معدنی برای سیستم ایمنی و محافظتکردن در برابر بیماریها مهم هستند. کودکان ۱ تا ۵ سال به دلیل سرعت رشد بالا و رشد استخوان در این سالها نیاز زیادی به ویتامینها و مواد معدنی دارند. مصرف کافی ویتامینها و مواد معدنی با یک رژیم غذایی متنوع و متعادل تأمین میشود. ویتامین D یک استثنا در این مورد است زیرا دریافت ویتامین D به دریافت نور کافی خورشید و/یا مصرف مکملها بستگی دارد. |
| شیر و غذاهای لبنی | تمام ترکیبات وعدههای غذایی و میانوعدهها باید شامل یک یا بخشهایی از غذای این گروه باشد. نوشیدن شیر باید همراه با وعدههای غذایی و میانوعدهها باشد نه جایگزینی برای آنها. از ۲ سالگی تا زمانی که کودک خوب غذا میخورد و انرژی و مواد مغذی کافی را از رژیم غذایی متنوع دریافت میکند، میتوان شیر بدون چربی را معرفی کرد. | در کودکان ۱ تا ۳ سال رشد سریع دندانها و استخوانها صورت میگیرد. کلسیم، ویتامین D، فسفر، پروتئین و سایر مواد معدنی برای این مرحله از رشد ضروری هستند و بهویژه شیر و فرآوردههای آن بهخوبی جذب میشوند. شیر و فرآوردههای آن منبع غنی برخی از این مواد مغذی هستند. رژیمهایی که شامل هیچگونه شیر و غذای لبنی نیستند، بعید است که نیازهای کلسیم را برای کودکان کمسنوسال برآورده کند. |
| انواع گوشت (مانند ماهی، مرغ) و حبوبات و آجیل | در کودک بین سنین ۱ تا ۵ سال الزامی است انواع گوشت هفتهای یکبار در وعدههای غذایی کودک وجود داشته باشد. | ممکن است کیفیت پروتئین ضعیفتر از گوشتهای بدون چربی تازه یا منجمد باشد. همچنین ممکن است آهن و روی آن کمتر از گوشتهای بدون چربی باشد. |
مشکلات تغذیه برای کودکان ۵-۱ سال + درمان و راهکارها
در اوایل دوران کودکی رژیمهای غذایی نامناسب، میتواند منجر به کمبود ویتامینها و مواد مغذی ضروری در کودک شود؛ مانند کمبود ویتامین A که منجر به تضعیف سیستم ایمنی او میشود، همچنین احتمال بروز مشکلاتی مثل خطر نابینایی و یا مرگ در اثر بیماریهای رایج مانند اسهال راافزایش میدهد.
آلرژی
یکی از دیگر از مشکلات تغذیه در کودکان ۱ تا ۵ سال، آلرژي است.
غذاهای خاص باعث واکنش نسبت به سیستم ایمنی بدن میشود. این واکنشها به دو صورت خفیف که اصولا همراه با کهیر، خارش دهان و اسهال است و دیگری شدید که عموما علائمی همچون تورم صورت و مشکل تنفس را با خود به همراه دارد. ناگفته نماند این دو واکنش متغیر هستند.
مشکل دیگر در تغذیه کودکان، تحملنکردن مواد غذایی در بدن آنها است. البته آلرژی با عدم تحمل مواد غذایی متفاوت است.
تحملنکردن مواد غذایی با این واکنش نشان داده میشود که کودک بعد از خوردن یک غذای خاص باعث ناراحتی معده یا اسهال میشود.
یبوست
یبوست در کودکان بین سنین ۱ تا ۵ سال متفاوت است، بهعنوانمثال برخی کودکان گاهی یکبار در روز و برای کودکان دیگر برای چند روزی اجابت مزاجی صورت نگیرد. یبوست به تعداد دفعکردن ربطی ندارد؛ بلکه به نوع مدفوع در دوران یبوست اشاره دارد که مدفوع در دوران یبوست اغلب تیره، کوچک، خشک و سفت است.
راهکارهای جلوگیری و رفع یبوست این است که در برنامههای غذایی کودکان بیشتر از نوشیدنیهایی مثل شیر و آب استفاده کنید و حتما از سبزیجات و میوهها استفاده کنید. حبوبات (عدس، نخود، لوبیا، ماش) را بهخوبی پخته و در برنامه غذایی کودکان بگنجانید.
خفگی
و مورد آخر از مشکلات کودکان ۱ تا ۵ سال، خطر خفگی کودکان است که این اتفاق در سنین زیر ۴ سال بیشتر رخ میدهد به این دلیل که کودکان زیر ۴ سال مهارت زیادی در قورتدادن و جویدن را ندارند و بهمرورزمان در حال یادگیری آن هستند.
اتفاق خفگی زمانی رخ میدهد که این غذای جویده نشده در مجرای تنفسی کودک گیر کند. راهکارهایی که باعث میشود که خفگی کمتر اتفاق بیفتد این است که کودک حتما با نظارت والدین غذاها و میانوعدههای خود را میل نماید و کودکان هنگام غذاخوردن یا آشامیدن مشغول بازیهای حرکتی نباشند و بهآرامی بنشینند و غذا خود را میل نمایند. نکتهای که حائز اهمیت است میوههایی مانند گیلاس، انگور، توت فرهنگی را برای کودک خرد کنید.
اهمیت وعده های غذایی منظم و نقش آن در عادات تغذیه ای سالم
وعده های غذایی منظم یکی از عوامل کلیدی در ایجاد عادات تغذیه ای سالم در کودکان ۱ تا ۵ سال است. داشتن برنامه زمانی مشخص برای صرف صبحانه، ناهار، شام و میان وعده ها نه تنها به تنظیم ساعت بیولوژیکی کودک کمک می کند، بلکه او را به پذیرش الگوهای غذایی سالم تر ترغیب خواهد کرد.
وقتی کودکان بدانند که در زمان مشخص غذا خواهند داشت، کمتر دچار ولع غذایی یا احساس گرسنگی شدید می شوند که این امر می تواند از پرخوری یا مصرف خوراکی های ناسالم پیشگیری کند. همچنین وعده های غذایی منظم به والدین فرصت می دهد تا کنترل بهتری بر کیفیت و تنوع مواد غذایی داشته باشند. این روش باعث می شود کودک با غذاهای مختلف آشنا شده و به تدریج طعم های جدید را بپذیرد.
نکته مهم این است که والدین باید الگوی مثبتی برای فرزندان باشند. دوری از استرس هنگام غذا خوردن، پرهیز از اجبار کودک به خوردن و ایجاد محیطی آرام و دوستانه در کنار برنامه ریزی وعده های غذایی منظم می تواند به عادات تغذیه ای سالم برای تمام عمر منجر شود.
این برنامه غذایی برای برای کودکانی که وارد مهدهای کودک می شوند نیز در نظر گرفته شود. برنامه غذایی منظم در مهد باعث می شود که علاوه بر تغییر نکردن عادات غذایی کودک رشد او را نیز دچار مشکل نکند. مهدکودک نارسیس با رعایت این نکات کلیدی و مهم توانسته به بهترین مهدکودک غرب تهران تبدیل شود.
نقش بازی و خلاقیت در ترغیب کودکان به تغذیه سالم
بازی و خلاقیت ابزارهای موثری در ترغیب کودکان به تجربه و پذیرش غذاهای سالم هستند. کودکان در این بازه سنی اغلب از تجربه طعم ها و بافت های جدید خودداری می کنند، اما ترکیب غذا و بازی می تواند این موانع را کاهش دهد.
برای مثال، می توان از غذاها برای خلق شکل ها یا شخصیت های کارتونی استفاده کرد. درست کردن “صورت خندان” با میوه ها و سبزیجات یا ساخت غذاها با مواد غذایی رنگی و سالم، کودک را به خوردن این غذاها علاقه مند می کند. همچنین اجازه دادن به کودک برای کمک در تهیه غذا، مانند مخلوط کردن مواد یا چیدن میز، می تواند او را به امتحان غذاهای جدید تشویق کند.
خواندن کتاب ها و داستان هایی با محوریت تغذیه سالم نیز می تواند در این زمینه کمک کننده باشد. وقتی کودکان قهرمان های داستانی را می بینند که از خوردن غذاهای سالم لذت می برند، تمایل بیشتری برای امتحان آن غذاها پیدا می کنند. این فعالیت ها نه تنها به بهبود عادات غذایی کمک می کنند، بلکه لحظات سرگرم کننده و آموزشی را برای کودک و والدین رقم می زنند.
نتیجه گیری
تغذیه کودکان ۱ تا ۵ سال از اهمیت بالایی برخوردار است و موجب سلامتی و رشد جسمی کودکان میشود.
از غذاهایی که کودک نسبت به آن آلرژی دارد از مصرف آن اجتناب کنید، راهکارهای یبوست را جدی بگیرید و از اتفاقی که موجب میشود کودک در خطر خفگی قرار بگیرد احتیاط کنید.
خوب است که والدین برنامه غذایی اصولی و دقیق برای رشد کودک بین ۱ تا ۵ سال تهیه کند و برای رشد بهتر کودک خود از مشاور تغذیه کودکان کمک بگیرد بهتر است.
